Therapeutic touch voor minder agitatie bij mensen met dementie
Gepubliceerd op: 29-07-2025
Laatst bijgewerkt op: 29-07-2025
De Erkenningscommissie langdurige ouderenzorg heeft onlangs de interventie Therapeutic touch van Van Praag Instituut erkend als Goed beschreven. De interventie heeft als doel om geagiteerd gedrag bij mensen met dementie te verminderen. De erkenningscommissie wordt gefaciliteerd door Vilans.
De interventie Therapeutic touch (TT) is er voor bewoners op een psychogeriatrische afdeling in een verpleeghuis. Geagiteerd gedrag komt vaak voor in de latere fases van dementie. Dit uit zich bijvoorbeeld in voortdurend rondlopen, tikken op de tafel, maar ook jammeren of schreeuwen.
Waarom Therapeutic touch?
Hoofddoel van de aanpak is vermindering van geagiteerd gedrag. Subdoelen zijn afname van pijn en angst en leren centeren voor de zorgverlener. Centeren betekent dat de zorgverlener met aandacht aanwezig is in het moment. De zorgverlener ademt en beweegt hierbij rustig en maakt op een aandachtvolle manier contact met de bewoner. Dit is belangrijk, omdat mensen met dementie extra gevoelig zijn voor de prikkels en onrust van anderen.
Wat is Therapeutic touch?
TT wordt toegepast in meerdere verpleeghuizen. De interventie is in de jaren tachtig ontwikkeld als verpleegkundige interventie door verpleegkundigen aan de University of New York. De interventie staat vermeld in verpleegkundige classificatiesystemen (NANDA en NIC), de Richtlijn Probleemgedrag bij Dementie (Verenso/NIP 2018) en in de Handreiking Complementaire Zorg in de Palliatieve Fase (V&VN 2023).
De aanpak gaat uit van het idee dat mensen met dementie gevoelig zijn voor de ‘aanwezigheid’ van de zorgverlener. Belangrijk element bij TT is dan ook de aandachtige houding en de intentie waarmee de zorgverlener de interventie uitvoert. Dit zodat er een goede verbinding tot stand komt met de bewoner en zijn energieveld. TT gaat uit van de gedachte dat mensen ook uit energie bestaan en dat deze uit balans is bij onrust en stress.
Het energetische element uit de aanpak is wetenschappelijk lastig te onderbouwen. Tegelijkertijd zijn er al veel praktijkervaringen met de interventie opgedaan. Zo sluit TT goed aan bij de werkmotivatie van zorgverleners die nabijheid willen bieden. Ook is de interventie makkelijk te gebruiken en goed uitvoerbaar in de praktijk. Zo is er geen materiaal nodig voor de uitvoering. De zorgverlener gebruikt alleen gerichte aandacht en de handen.
Hoe werkt Therapeutic touch?
De aanpak bestaat uit 5 stappen:
- centeren (voorbereiding)
- aftasten van het energieveld (informatie verzamelen)
- harmoniseren (energieveld in balans brengen)
- activeren (extra energie om het hele systeem te vitaliseren)
- afronden (evalueren)
Het harmoniseren doet de zorgverlener door vloeiende strijkbewegingen langs en gedeeltelijk op het lichaam te maken, van hoofd tot voeten, aan de voor- en achterkant.
De interventie duurt 7 tot 10 minuten. De bewoner kan blijven zitten of liggen in een ruimte die prettig voelt voor die persoon. Er kan begonnen worden met minimaal 1 keer per week en maximaal 2 keer per week TT. Bij positief resultaat, kan TT worden opgenomen als onderdeel van het zorgplan. De interventie kan worden uitgevoerd door verpleegkundigen, verzorgenden, welzijnsmedewerkers, activiteitenbegeleiders, mantelzorgers en vrijwilligers.
Welke materialen zijn beschikbaar?
Voor TT zijn er ondersteunende materialen beschikbaar, zoals een cursusboek, een folder voor bewoners en familie en een werkinstructie. Ook voor de implementatie van TT zijn er materialen beschikbaar. Deze materialen en bijbehorende informatie vind je op de website van Therapeutic touch.
De praktijk: Een knuffel en een kus
Een vrouw met ernstige dementie is vaak erg gespannen. Ze maakt daarmee de andere bewoners op een afdeling ook regelmatig bang of onrustig. Een zorgverlener die ook TT kan toepassen vertelt: ‘Mevrouw kwam een keer gespannen naar me toe. Ze zei: “Theresia, je moet me helpen, breng me naar huis.” Ze wilde dat ik haar dochter belde. Eerst heb ik geluisterd en daarna samen met haar een berichtje met foto naar haar dochter gestuurd. Dit gaf vertrouwen, maar ze bleef zichtbaar erg oncomfortabel. Ik vroeg mevrouw: “Als u het goed vindt, mag ik dan proberen u wat ontspanning te geven? U hoeft alleen te gaan zitten en uw ogen te sluiten.”’
‘Ik doorliep de stappen van Therapeutic touch. Bij het harmoniseren bleef ze tot mijn grote verbazing nog steeds zitten, ik voelde meer rust en toen ik aan de voorkant kwam, zag ik dat ze haar ogen zelfs had gesloten. Toen ik haar rug afstreek, zei ze: “Pas op, anders gaat mijn jasje straks kapot”, maar ze bleef rustig zitten. Na het afronden gaf ze me een knuffel en een kus.’
Wat vindt de erkenningscommissie?
TT is als geheel erg mooi en helder omschreven. Het is een kortdurende interventie die door getrainde professionals kan worden uitgevoerd zonder aanvullende materialen. De elementen presentie en aanraking sluiten goed aan bij het doel om geagiteerd gedrag te verminderen. De commissie is niet overtuigd van de noodzakelijkheid van het energetische element in de aanpak.
Bekijk ook de andere interventies
Er zijn veel goede interventies waarmee je echt een verschil kunt maken. Met onze databank kunnen we veel van elkaar leren. In de databank vind je alle erkende interventies voor de gehandicaptenzorg en ouderenzorg. Zo kun je deze met elkaar vergelijken. Erkenning betekent dat de interventies in ieder geval goed beschreven zijn, goed uitvoerbaar zijn en gebaseerd zijn op praktijkervaringen. Wil je zien welke interventies er voor jouw cliënten of collega´s mogelijk zijn? Bekijk de interventies in de databank.
Wil je jouw eigen aanpak laten erkennen?
Heb jij zelf een nieuwe aanpak of methodiek bedacht voor de gehandicapten- of ouderenzorg? Dan is zo’n interventie natuurlijk interessant voor andere collega’s uit je werkgebied. Deel jouw kennis en meld jouw interventie ook aan voor het erkenningstraject. Samen maken we de zorg beter!
Lees nu meer over de pilot van Vilans van het niveau Goed beschreven. Door dit niveau maken meer veelbelovende interventies kans op erkenning.