Het Familiegesprek

Het Familiegesprek is een verpleegkundige interventie die ingezet kan worden bij patiënten in intensieve en langdurige zorgsituaties waarbij er sprake is van (dreigende) overbelasting van mantelzorger(s), of waarbij familierelaties verstoord (dreigen te) raken als gevolg van de zorgsituatie.

Doel

Doel van Het Familiegesprek is het bevorderen en versterken van familie functioneren en het voorkomen of verminderen van ervaren (over)belasting van mantelzorgers en families.

Doelgroep

Het Familiegesprek is een gepland gesprek tussen een patiënt, een of meer familieleden en een wijkverpleegkundige. Familiegesprekken zijn geïndiceerd voor patiënten en hun familie in intensieve en langdurige zorgsituaties waarbij er sprake is van een van de volgende verpleegkundige diagnosen:

• overbelasting van de mantelzorger(s)
• risico op overbelasting van de mantelzorger
• verstoorde familieprocessen (Herdman & Kamitsuru 2014)

Aanpak

De aanpak bestaat allereerst uit het samenbrengen van de patiënt en diens familie aan de gesprekstafel waarna vervolgens het ‘goede’ gesprek gevoerd wordt. Dit gesprek volgt een logische structuur waarbij een aantal kerncomponenten met bijbehorende gesprekstechnieken worden ingezet en toegepast.

Materiaal

Familiegesprekken vinden plaats in een rustige en veilige omgeving waarin privacy gewaarborgd kan worden. De verpleegkundige die het gesprek leidt wordt vrijgesteld van andere taken zodat tijd en rust gewaarborgd zijn. Voor het opmaken van een genogram en/of ecogram zijn pen of potlood en papier noodzakelijk. Een digitaal hulpmiddel (laptop, iPad of smartphone) kan nodig zijn wanneer een of meerdere familieleden niet lijfelijk aanwezig kunnen zijn, maar wel digitaal aan willen sluiten.

Onderbouwing

De interventie is gebaseerd op de theoretische uitgangspunten van Family Systems Nursing (FSN, Wright & Leahey, 2019). Vanuit dit FSN-perspectief wordt ziekte en gezondheid gezien als ‘een familieaangelegenheid’. De ziekte van een familielid beïnvloedt de gezondheid van alle familieleden, en het functioneren van een familie is van invloed op de manier waarop de patiënt diens ziekte ervaart en hoe een familie omgaat met de zorgsituatie. FSN is in de internationale context een wetenschappelijke discipline die zich richt op het ontwikkelen van kennis van de structuur en het functioneren van families in het kader van ziekte en gezondheid. De theoretische onderbouwing van FSN is gebaseerd op systeemtheorie, cybernetica, narratieve en systemische communicatie (Wright en Leahey, 2019).

Training nodig voor toepassing 

Voor toepassing van Het Familiegesprek is het nodig dat de verpleegkundige zich kan vinden in het gedachtegoed van FSN en de training Het Familiegesprek volgt. De training is geaccrediteerd door het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen en Verzorgenden en wordt verzorgd door gecertificeerde trainers die zijn aangesloten bij het Lectoraat Familiezorg van de Hanzehogeschool Groningen.

Onderzoek

In aanvang hebben een aantal kwalitatieve studies aangetoond dat patiënten en hun families familiegesprekken als zeer waardevol ervaren (Benzein et al., 2015; Dorell & Sundin, 2016) en dat deze gesprekken het familiefunctioneren ondersteunen (Östlund & Persson, 2014). 

In de afgelopen jaren is ook steeds meer kwantitatief, (quasi)-experimenteel onderzoek gedaan met positieve resultaten (Petursdottir & Svavarsdottir, 2019; Østergaard et al., 2021; Lämås et al., 2016).

In de Nederlandse context is in de afgelopen vijf jaar onderzoek gedaan naar de opbrengsten van de training Het Familiegesprek en de toepasbaarheid van de interventie Het Familiegesprek door wijkverpleegkundigen in de thuiszorg.

Contactgegevens

Marie Louise Luttik, Hanzehogeschool Groningen, Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek