Exbelt

Stoppen van het gebruik van bandenfixatie in psychogeriatrische verpleeghuizen.

Doel

Het gebruik van bandenfixatie is twee jaar na de implementatie van de interventie volledig gestopt.

Subdoelen:

• 50% reductie van het gebruik van bandenfixatie, vier maanden na implementatie van de interventie;
• geen bandenfixatie inzetten bij mensen met dementie die bij de start van de implementatie geen bandenfixatie gebruiken; 
• geen gebruik van bandenfixatie bij nieuwe opnamen.

Doelgroep

Mensen met dementie op verpleegafdelingen in psychogeriatrische verpleeghuizen in Nederland bij wie bandenfixatie wordt toegepast of dreigt te worden toegepast.

Aanpak

De EXBELT-interventie bestaat uit vier onderdelen:

1. Een intensief scholingsprogramma voor zorgverleners;
2. De beschikbaarheid van gespecialiseerde verpleegkundigen van de MeanderGroep als consultant voor specifieke casuïstiek;
3. De beschikbaarheid van alternatieve interventies;
4. Beleidsverandering: verbod op het gebruik van de bandenfixatie.

Materiaal

In de scholing worden diverse studiematerialen gebruikt, zoals de CD/DVD 'Fixatie, hoe voelt dat', de Middelen- en Maatregelenlijst (M&M), de Handreiking verantwoord gebruik van vrijheidsbeperkende interventies, de alternatievenbundel van Vilans, valpreventie, protocollen en richtlijnen rond vrijheidsbeperking, BOPZ-regels (wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen) en het handboek 'EXBELT: Stoppen van het gebruik van bandenfixatie in psychogeriatrische verpleeghuizen' (zie ook www.EXBELT.nl). Op deelnemende afdelingen worden bij 50% van de bewoners alternatieve interventies ingezet in plaats van bandenfixatie. Het is van belang dat deze alternatieven beschikbaar zijn.

Onderbouwing

In Nederland lijden ongeveer 235.000 mensen aan dementie. Daarvan wonen er 40.000 in psychogeriatrische verpleeghuizen (Alzheimer’s Association, 2010). Zij hebben 24 uur per dag zorg nodig. Het gebruik van fysieke vrijheidsbeperkende maatregelen bij deze groep is hoog en ligt internationaal tussen de 15-66%  (Hamers et al., 2005; Heinze et al., 2012; Pellfolk et al., 2012; Hamers et al., 2004; Huizing et al., 2009A; Huizing et al., 2009B). Daarbij gaat het vooral om bedhekken, maar ook om bandenfixatie en (rol)stoelen met vast tafelblad. Fysieke vrijheidsbeperkende maatregelen worden vooral toegepast om de veiligheid van bewoners te verhogen. In verpleeghuizen gaat het dan bijna altijd om het voorkomen van letsel door valpartijen (Hamers et al., 2005; Heinze et al., 2012; Pellfolk et al., 2012; Hamers et al., 2004; Huizing et al.,  2009A).

Onderzoek laat echter zien dat (letsel door) vallen niet vermindert door bandenfixatie. Wel kan bandenfixatie veel schade berokkenen aan bewoners. Soms is het zelfs de oorzaak van overlijden.

Onderzoek

Op basis van kennis uit eerder onderzoek (Hamers et al., 2004; Huizing et al., 2009B) is de EXBELT-interventie ontwikkeld. De effectiviteit van de interventie is onderzocht in een quasi-experimentele studie (Gulpers et al., 2011; Gulpers et al., 2012; Gulpers et al., 2013). De interventiegroep bestond uit zes verpleeghuizen (317 bewoners), de controlegroep uit zeven verpleeghuizen (201 bewoners). Het gebruik van bandenfixatie - de primaire uitkomstmaat - werd gemeten door getrainde observatoren. Onaangekondigd, op vier momenten (‘s morgens, ‘s middags, ‘s avonds en ‘s nachts) gedurende een periode van 24 uur. Secundaire uitkomstmaten waren het gebruik van andere fysieke vrijheidsbeperkende maatregelen (zoals bedhekken en stoelplanken), het gebruik van psychofarmaca, het aantal valpartijen en het letsel door valpartijen. De gegevens werden verzameld voor de start van de implementatie en na vier en acht maanden. Verder is in een aanvullende studie de langetermijneffectiviteit (24 maanden na de nulmeting) van de EXBELT-interventie onderzocht (Gulpers et al., 2013).

Contactgegevens

• Meandergroep Zuid-Limburg
• Math Gulpers
• St. Pieterstraat 145
• 6463 CS Kerkrade
• 045-5456944
• http://www.exbelt.nl/