Training Sterker dan de kick

Mensen met een lichte verstandelijke beperking en verslavingsproblemen vanuit zichzelf motiveren tot gedragsverandering.

Doel

Het doel van ‘Sterker dan de kick’ is dat door het volgen van tien individuele sessies het type motivatie vanuit de zelfdeterminatietheorie om iets aan het gebruik te doen verandert van gecontroleerde motivatie naar autonome motivatie.

Doelgroep

De interventie is bedoeld voor mensen met een licht verstandelijke beperking of mensen die functioneren op zwakbegaafd niveau (hierna duiden we deze twee groepen aan als ‘mensen met een lichte verstandelijke beperking’; IQ 50-85) die door het overmatig gebruik (misbruik) van genotsmiddelen, gamen of internetten problemen ondervinden in de lichamelijke, psychische, interpersoonlijke of sociale gezondheid. Onder misbruik verstaan we de risicovolle consumptie van alcohol en drugs of risicovol gedrag bij gamen en internetten waarvan is bewezen dat het schadelijk is voor de lichamelijke, psychische, interpersoonlijke of sociale gezondheid van de persoon over een periode van tenminste twaalf maanden (Taggart et al., 2006).

Aanpak

In tien individuele bijeenkomsten van ongeveer een uur behandelen trainer en deelnemer met motiverende gespreksvoering diverse onderwerpen die verband houden met de verslavingsproblematiek. Het gaat dus niet om daadwerkelijk verminderen van gebruik, maar de stap daaraan voorafgaand: het motiveren van de deelnemerom zijn of haar gebruik te veranderen.

Materiaal

De interventie bestaat uit een trainershandleiding in boekvorm, werkbladen voor deelnemers (die door de trainer te downloaden zijn via sterkerdandekick.nl) en een PowerPointpresentatie voor het begeleidings- of behandelteam (ook via de website te downloaden).

Onderbouwing

De zelfdeterminatietheorie (Ryan & Deci, 2000) maakt onderscheid tussen gecontroleerde motivatie en autonome motivatie. Gecontroleerde motivatie komt tot stand door opgelegde consequenties (straffen en belonen) of door gevoelens van externe of interne druk (bijvoorbeeld schuld, angst en trots). Er is sprake van autonome motivatie als de persoon een activiteit uitvoert omdat de activiteit op zichzelf leuk of interessant is of omdat de activiteit persoonlijk waardevol is voor de persoon zelf. De kans dat gedrag blijvend verandert en het welzijn van de persoon verbetert, is bij autonome motivatie het grootst (Deci & Ryan, 2000). Andersom geldt dat de kans op blijvende gedragsverandering minimaal is als de motivatie alleen maar bestaat uit beloningen of straffen. Bij mensen met een licht verstandelijke beperking is motiverende gespreksvoering een goed middel om autonome motivatie op te roepen en te versterken (Frielink, Embregts, & Schuengel, 2014) en biedt het professionals daarvoor handvatten (Frielink et al., 2014; Miller & Rollnick, 2012). Het is een cliëntgerichte en directieve vorm van begeleiding waarbij de professional het gesprek stuurt op aangeven van informatie van de cliënt. Vijf belangrijke principes hierbij zijn: het tonen van begrip, het wijzen op discrepantie (tussen de huidige situatie en een mogelijke, gewenste, toekomstige situatie), het vermijden van discussies, het meegaan met weerstand en het bevorderen van zelfeffectiviteit. Niet de doelstellingen van de professional zijn het uitgangspunt, maar samen komen tot inzicht in de wensen en het gedrag van de deelnemer. Samenwerking en eigen verantwoordelijk van de deelnemer staan centraal.

Onderzoek

‘Sterker dan de kick’ is in 2009 gestart en in 2012 en 2013 doorontwikkeld in diverse pilots. Van eind 2013 tot medio 2014 is het effect van de uiteindelijke versie onderzocht (Kroon, Frielink, & Embregts, 2013). In zes casestudies bij mensen met een licht verstandelijke beperking is het effect op autonome motivatie geëvalueerd gedurende een periode van ongeveer twintig weken. Tijdens deze periode werd twee tot drie keer per week het type motivatie in kaart gebracht (Frielink, Schuengel, Kroon & Embregts, 2015). Van de zes deelnemers is er één uitgevallen. Bij de deelnemers die de interventie hebben afgerond, is een verschuiving te zien van gecontroleerde motivatie naar autonome motivatie.

Meer informatie

sterkerdandekick.nl

Contactgegevens

• Luciënne Heerkens
• Academische Werkplaats Leven met een verstandelijke beperking, Tranzo, Tilburg University
• AWVB@tilburguniversity.nl